Yeşil dönüşüm ekseninde Türkiye

Dünyamızın içerisinde olduğu iklim krizi, pandemi, ülkeler ortası gerginliğe bağlı olarak yaşanan güç ve besin krizleri temel prestijiyle tabiat ile insan ortasındaki istikrarın ne kadar hayati bir değere haiz olduğunu hepimize bir defa daha göstermiştir. Ülkelerin kendi imkânları dâhilinde kendine yetebilme, doğal kaynaklar üzerindeki baskıların azaltılarak döngüsel gibisi yeni kalkınma stratejilerinin benimsenmesi artık kaçınılmaz bir hal almıştır.

Bu prestijle iklim ve etraf mevzularının artık dünyanın gündeminde daha çok yer aldığını, başta BM Etraf Programı (UNEP), Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Dünya Ekonomik Forumu (WEF), Dünya Bankası (WB), Hükümetlerarası Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Platformu (IPBES) ve Milletlerarası Güç Ajansı (IEA) üzere çok sayıdaki milletlerarası kuruluşlarca ortaya konan raporların ortak vurgusu da bu minvalde olup tek hayat kaynağımız mavi gezegenin sıhhati için iklim ve etraf odaklı planların geliştirilmesi ve uygulamaya konulması olmuştur. Başka bir söz ile etraf artık kalkınmanın önünde bir pürüz olmaktan fazla büyümeye müspet tesir eden bir öge haline gelmiştir.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı Türkiye İklim Değişikliği Başmüzakerecisi Prof. Dr. Mehmet Emin Birpınar

DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜM GEREKİYOR

Dünya kaynaklarımız sonlu bir yapıda. Fakat artan tüketim kaynakların kendini yenileme kapasitelerini aşmış durumda. Dünya limit günü ismi verilen bir parametre ile izlenen bu durum günümüzde dünyamızın bir yıllık vakit dilimi için sunduğu kaynakları 8 ay üzere kısa bir müddet içerisinde tükettiğimizi gösteriyor. Bu durum etraf üzerindeki baskıları artırıyor. İsveç merkezli Stockholm Dayanıklılık Merkezi 2009 yılında gezegenimizin sağlıklı ve inançlı bir ömür sunabilmesi ismine hayati değere haiz kimi hudutların olduğunu ortaya koydu. Bunlardan azot/fosfor akışı, biyoçeşitlilik kaybı, iklim değişikliği, atmosferik aerosol yükündeki artış, stratosferik ozon azalımı, tatlı su kullanımı, okyanus asitlenmesi üzere birçok sonun aşıldığı belirlendi. Keza IPCC raporları beşeri kaynaklı sera gazı emisyonlarının global sıcaklık bedelinde +1,10C ’nin aşıma yol açtığını ve önümüzdeki 5 yıl içerisinde +1,50C sonunu aşabilme ihtimalinin bulunduğunu gösteriyor.

Artan sıcaklık su döngüsü başta olmak üzere birçok değişikliği de beraberinde getiriyor. Çin ve Avrupa’da yaşanan sel afetleri, ABD’yi vuran kasırgalar üzere iklim değişikliği kaynaklı çok hava olaylarının yalnızca geçtiğimiz yılda dünya iktisadına verdiği hasarın 300 milyar dolar üzerinde olduğu varsayım ediliyor. Keza Dünya Bankası değerlendirmelerine nazaran COVID-19 salgınının 2020 yılında dünya iktisadında %3,9 bedelinde bir daralmaya yol açtığı, buna karşılık tesirleri her geçen gün artan iklim değişikliği kaynaklı kayıpların ise 2050 yılında yıllık bazda 23 trilyon doları bulabileceği -ki bu kıymetin COVID-19 salgınının yol açtığı hasarın 7 katı büyüklüğünde olduğu- iddia ediliyor.

Ülkemiz bulunduğu coğrafya prestiji ile iklim değişikliğinden en çok etkilenecek bölgeler ortasında yer alıyor. Geçtiğimiz yıl yurdumuzun dört bir yanında da üst üste iklim değişikliği etkenli afetler yaşadığımız bir sene oldu. Birinci olarak Marmara Denizini ablukaya alan müsilaj, takip eden süreçte güney kıyılarımızı vuran ve kayıtlara tarihimizin en büyükleri olarak giren orman yangınları, Karadeniz’deki yıkıcı seller ile iç ve doğu kısımlarda görülen kuraklıklar iklim değişikliğinin tetiklediği ve tehdidin büyüklüğünü gözler önüne seren istemediğimiz hadiseler oldu. Bu afetlerin ekonomik tesirlerinin de 700 milyon dolar olduğu öngörülüyor. Lakin bu afetlerin hiçbirisi salt bir ekolojik ya da çevresel sorun değil; aksine tıpkı vakitte birer kalkınma sorunudur.

RİSKLERİ FIRSATA ÇEVİRME ZAMANI

Günümüzde çevresel telaşlar tüketicileri daha şuurlu hareket etmeye sevk ediyor. Turizm faaliyetleri kapsamında mavi bayraklı plajların ve hava kalitesi indekslerinin sorgulandığı, kullanılan eserlerin etraf dostu olup olmadığı yahut geri dönüşümlü materyalden yapılıp yapılmadığı konularının öne çıktığı bir devirdeyiz. Bu hakikaten hareketle büyük üreticilerin reklamlarda çevresel konuları, karbon ayak izi, su ayak izi, etraf etiketi üzere kavramları öne çıkardıklarını görüyoruz. Başka bir tabir ile hem üreticilerin hem de tüketicilerin bir değişim süreci içerisinde olduklarına tanıklık ediyoruz.

Ülkemizde de bu istikamette bir değişim, gelişim ve dönüşüm yaşanıyor. Sayın Cumhurbaşkanımızın 76. BM Genel Heyetinde dünya kamuoyu ile paylaştığı 2053 net sıfır gayesi bu manada bir mihenk taşı olmuş durumda. Bu karar ve 2053 amacı kademeli olarak yatırımdan üretime, ihracattan istihdama kadar geniş bir alanda kapsamlı değişikliklere ve yapısal dönüşümlere gideceğimiz manasına geliyor.

Son yıllarda bilhassa kaynak verimliliği kapsamında yürütülen pak üretim, döngüsel iktisadın en güzel örneklerinden biri olan sıfır atık hareketi ve eser ve hizmetlerin çevresel ayak izlerini azaltan etraf etiketi üzere uygulamalar ülkemizde büyük bir potansiyelin varlığına da işaret ediyor. 2023 yılında yollarda görmeyi umut ettiğimiz yerli elektrikli aracımız TOGG farklı bir işaret. Hayata geçirilen binalarda yalıtım zaruriliği hem konfor hem de güç tasarrufu sağlıyor. Keza yenilenebilir güç yatırımları, bisikletli ulaşımın yaygınlaşması, yerli güneş panel üretim tesisi bizlere bu noktada umut ışığı oldu. Çatı üstü güneş paneli kullanımının yaygınlaşması, yağmur suyu hasadının zarurî tutulması bir yandan yeni iş imkânları sunarken bir yandan da doğal kaynakları koruyan adımlar oldu.

Özellikle de en büyük dönüşümü güç alanında gerçekleştiriyoruz. Son 20 yılda yenilenebilir güç konseyi gücünde 3 katın üzerinde büyüme gösteren ülkemiz bu bağlamda Avrupa’da 5, dünyada 12. sırada yerini alıyor. İngiltere merkezli niyet kuruluşu Ember’in yakın vakitteki Türkiye raporu ülkemizde yapılan güneş ve rüzgâr gücü yatırımları ile yıllık bazda 7 milyar dolar fiyatında bir fosil yakıt ithalatını önlediğine yönelik tespiti bu noktadaki başarımızın bir tescili.

DÖNÜŞÜMDEN İSTİHDAMA

Yeşil dönüşümün öne çıkan örneklerinden biri olan pak güç birebir vakitte yeni istihdam kapılarını da aralıyor. Memleketler arası Yenilenebilir Güç Ajansı (IRENA), dünya genelinde kesimdeki istihdamın 2020 yılı sonu prestijiyle 12 milyona ulaştığını duyurdu. 2050 yılında ise güç bölümündeki 122 milyonluk istihdamın 43 milyonunun yenilenebilir güç bölümünde olacağı iddia ediliyor. Cinsiyet eşitliği kapsamında da daha adil bir imkân sunan fosil yakıt bölümünde yüzde 21 olan iş gücündeki bayan oranı da yüzde 32 üzere daha yüksek bedellerde seyrediyor. Ülkemizde de yenilenebilir güç dalındaki istihdam 110 bini aşmış durumda.

Pandemi ile birlikte ferdi ulaşımın revaçta olduğu devirde mikromobilite araçlarında sayı ve kullanıcı bazında katlanan artışlar görüldü. Ülkemizde geliştirilen yasal düzenleme ile dalın yeni oyuncusu e-scooterların inançlı seyrine yönelik altlık oluşturuldu. Kısa müddette binlerce şahsa de istihdam sundu.

Sağlıklı tabiat ve pak hava ile birlikte ömür kalitesinin yükselmesi ile birlikte yeşil dönüşüm yeni iş imkânlarına da kapı aralayacak. Ulaşımda elektrifikasyona geçiş için şarj istasyonlarının yaygınlaşması ve daha uzun ömürlü pil teknolojilerinin geliştirilmesi, gücün depolanması, atmosferde biriken sera gazlarının uzaklaştırılmasına yönelik karbon yakalama, depolama ve kullanma sistemlerinin geliştirilmesi, bisiklet ve elektrikli scooter kullanımının yaygınlaşması, etraf dostu eser pazarlarının yaygınlaşması üzere sayısız iş kolunda yeni istihdam potansiyeli insanımız refahına da büyük katkı sunacak. Milletlerarası Çalışma Örgütü’nün (ILO) yeşil kalkınmanın 2030 yılına kadar en az 24 milyonluk ek istihdam imkânı doğuracağını öngörmesi bu noktada kıymetli bir tespit olarak karşımızda duruyor.

Türkiye yeşil kalkınma atılımı ve 2053 maksadı doğrultusunda tüm imkânlarıyla çalışmalarını bir üst kademeye taşımaya gönüllüdür ve bu kapsamda kıymetli bir kapasiteyi elinde bulunduruyor. Bu prestijle geleceği bugünden tasarlamaya başlamamız epey kıymetli. Çünkü bu konular hem şimdiki hem de gelecek nesillere daha müreffeh koşullar sunmak doğrultusunda hepimizin ortak sorumluluğudur.